Rijssense Psalmen

1.
Woart miej, HEARE, vuur de slaage
alle daage,
weast neet helleg, grimmeg mear.
Oewe pieln veult skoarp as taane.
Oewe haane
drok op miej en t dut zoo zear.
2.
Want oew helleghaejd – wolange?-
maakt miej bange.
Alle zeunden kiekt miej an.
k Zitte, zeek tot in de butte,
in de putte,
woer gin meanske helpen kan.
3.
Skoold en zuenden drukt miej daale;
tong en taale
kuent neet zegn wo zwoar dàt is.
t Lief zit oonder àtterpuuste.
t Leawn is duuster,
k weet neet mear wat woarhaejd is.
4.
k Loope krom en met t gezichte
aakleg dichte
biej de groond en t zwatte zaand.
k Skuur de kleare, want ik klaage
alle daage;
heel min binnste steet in braand.
5.
Joa ook vuelt min lief zoo vaake
as ne braake.
k Zinn ebrùkn, ik skreewe t oet:
alle daage duustre nachen,
zoonder krachen,
t hatte bosket in de hoed.
6.
Iej weet alle dinge, HEARE,
weast geneareg,
k veule t hatte in miej sloan.
Iej keant min vedreet, min zuchen.
k Kan noarns vluchen,
k zee gin lech mear umm te goan…
7.
Wee keump miej op rappe veute
tegemeute?
Kunnegen zeent vot ebleewn.
Al min mùege, een’ vuur eene,
nùmn de beene ,
hebt gin ach op miej egeewn.
8.
Minne leu dee miej noar t leawn stoat,
helleg angoat;
heur ze kùjrn, voel en krom.
Toch, al zet ze miej ne klemme,
blif min stemme
stille, bliew ik doof en stom.
9.
k Zinn nen keal den neet wil lustern
noar dàt flustern,
noar dee vaalse, voele proat.
Mer noar Oe, o HEARE, hooge
zut minn ooge.
k Woche rùsteg op Oewn road.
10.
Want ik zea: Loat zee neet lachen,
miej verachen,
miej inteengn komn met z’n alln;
joa, miej helleg komn temeute,
dàt minn veute
stroekelt en zee miej loat valln.
11.
Want ik kan van al dàt zeare,
met Oe, HEARE,
joa met Oe alleeneg spràkn.
All minn zuenden, al dàt zwatte,
deep in t hatte,
veul ik alle daage stàkn.
12.
Heur minn vaalse viejaann roazen,
lellek bloazen,
zeet ze grùejn in gruetse proat.
Joa, zee snistert as ne slange,
krom en krange;
alns wa-k good doo neumt zee kwoad.
13.
HEARE, Iej toch keant minn klachen,
minn gedachen
as ik roope ieder bod.
Maak toch an, iej zeent minn HEARE
Den neet vear is;
minn Velùsser en minn God.

Volgt nog

“…heel min binnste steet in braand…”

Een bekende regel uit deze psalm is “k Ben, door Uwe wet te schenden, krom van lenden…” (berijming 1773). Het woordenboek leert me dat de lendenen het gebied is van de onderbuik, de onderrug, de heupen. Datheen berijmt: “… mijn leden…” Revius: “…mijne ingewanden…” De berijming van 1967 (Liedboek): eveneens “ingewanden”. Zowel Meeuse als de NPB gaan daarin mee. Dit is opvallend, aangezien meerdere Bijbelvertalingen wél vertalen met “lendenen”. Zo ook de Zuid-Afrikaanse berijming: “In mijn lende is ontsteking…”De Biebel in de Twentse sproake zegt het nog weer anders: “De höppe stoat miej steurig in ‘n braand…”(de heupen staan mij gestadig/gedurig in de brand). “…heel min binnste…” (geheel mijn binnenste) lijkt mij een acceptabele variant. Volgens sommige uitleggers betreft het een ziekte waar David aan leed als gevolg van de zonde met Bathseba en de moord op Uria.

Hoed en lief
Met “de hoed” (de huid) kan in het Rijssens ook het hele lichaam bedoeld zijn. De huid als buitenkant van het lichaam wordt ook wel “t vel” genoemd.
Met “t lief” wordt vooral het onderlichaam (buikstreek) bedoeld, hoewel in de praktijk dit ruim geïnterpreteerd wordt (“t heele lief dut miej zear… ; heel mijn lijf/lichaam doet pijn).
“Joa ook veult min lief zoo vaake as ne braake; k zinn ebrùkn… “(ja, ook voelt mijn lichaam als een bouwval; ik ben gebroken…). In de Willibrord vertaling lees ik: “…niets is er meer gaaf aan mijn lichaam; verlamd ben ik, stukgebroken…” Andere vertalingen gebruiken dergelijke bewoordingen.

“t Hatte bosket in de hoed…”; het hart bonst/slaat in mijn lichaam. “Bosken” is een mooi (oud) Rijssen woord voor bonzen.
Snistern is (toe)sissen.

Het leed van de dichter wordt met krachtige, plastische beelden omschreven en dat maakt het berijmen “boeiend”, ook wat gemakkelijker aangezien het Rijssens als spreektaal een concrete en praktische taal is.